Popüler Sinema

Yeni Türkü’nün neredeyse 40 yaşında olan Çember adlı şarkısı “Ya dışındasındır çemberin/Ya da içinde yer alacaksın” dizeleriyle başlar ve felsefi tınılara sürükler dinleyenleri. Üzerinde biraz durup düşünülesi şarkılarındır; tıpkı Avusturyalı sinemacı Nikolaus Geyrhalter’ın Sınır Çiti (Die bauliche Maßnahme) filmi gibi. Festival sineması takipçilerinin popüler mabetlerinden biri olan MUBI’de seyirci karşısına çıkan Sınır Çiti filmi, Koronavirüs salgını öncesi bizim sınırlarımızda da alevlenen “göçmen dalgasına” , Avrupalıların deyişiyle ‘mülteci krizine’, sınırından bir bakış atıyor. 

İnsan tanıklıkları üzerinden kurgulanan belgesel filmde, Nikolaus Geyrhalter kamerasını Brenner Geçidi’ne çeviriyor. Güneybatı Avusturya ve Kuzey İtalya’nın sınır noktasında yer alan ve dağlık bir bölgede yer alan bu küçük kasaba, iki ülkeyi birbirine bağlayan işlek tren yolu ve otobanlardan birine ev sahipliği yapıyor. Kendi halindeki Brenner kasabası ise popülerliğini, 2015 yılında İtalya-Avusturya ülke sınırına çekilmesi gündeme gelen sınır çitlerine borçlu! Filme yerleştirilen haber bültenlerinden anladığımız kadarıyla İtalya’dan Avusturya’ya geçmek isteyecek yoğun bir Suriyeli göçmen akınının önünü almak için planlanan bir önlem bu çitler. 

Yönetmen Geyrhalter, samimi sorularıyla öncelikle yöre halkını tanımaya, anlamaya çalışıyor. Bar-kafe sahibinden otoban gişe görevlisine, süt dağıtım görevlisinden butik otel işletmecisine, farklı yaş ve mesleklerden yerel insanlarla pek çok görüşme yapılmış. Yöneltilen soruları duymuyoruz ama verilen cevaplardan bölge halkının genel bir endişesi olduğu ortaya çıkıyor: Ülkelerini savaş yüzünden terk etmek zorunda kalan insanları dikenli tel/çit çekerek durdurmak insani değil, Avrupalı olmanın değerlerine ters! Ayrıca kendilerini Tirollü (Brenner Geçidi’nin bağlı olduğu eyalet) olarak tanımlayan vatandaşlar, Brenner bölgesinin tel örgülerle, çit duvarlarla gündeme gelmesinden de rahatsız. Hatta bazı gümrük memurları, polisler işlerini mecburen yapmak zorunda. Öte yandan, öyle ya da böyle bir şekilde daha önce bu bölgeye göçmüş olanların, Avrupa değerleriyle örtüşmeyen kültürlerinde ayak diremeleri de yöre halkının gözünde küçümsenmemesi gereken bir problem… 

Sonuçta kurgusal bir belgesel var karşımızda; ama yönetmenin ibreyi göçmenlerin, ‘ötekilerin’ lehine kırdığını da söylemek gerek. Brenner Tüneli test sondajı inşaatında görevli işçi ekibinin şefiyle yapılan röportaj da bu tutumu açıkça görüyoruz. Zira ekibin şefi İtalyanca konuşan Senegal doğumlu bir Müslüman! Üstelik röportajının tümü, oryantalizm süslü sömürgeciliğe de eleştiri oklarını yöneltiyor. Senagalli Abdül’ün düşüncelerinin çok benzerini filmin sonunda, Tiröl bölgesinin yerel fabrika çalışanlarından da duyuyoruz; yönetmen Geyrhalter finali bu paralellik ile bağlamayı ihmal etmemiş yani.

Filmin en çok dikkat çeken noktası ise aslında hiçbir göçmeni, mülteci kampını, sınıra yığılan yüzlerce insanı ajitasyon adına herhangi bir şekilde göstermemesi. Bu mültecilik üzerine, ‘mültecisiz’ bir film. Ne görünen çekili bir çit var finalde, ne bir göçmen kafilesi. Fakat 1 saat 52 dakikanın sonunda aklımızda o dizeler sürekli dönmeye devam ediyor: Ya içindeyiz çitin, ya dışında… 

Sınır Çiti, MUBI platformundan bugünden itibaren (12.05.2020) 14 gün boyunca izlenebilir. Karantina günlerinde hangi çemberin içinde kaldığınıza da siz karar verin… 

Twitter.com/duygukocabayli