Popüler Sinema

2009 yapımı bir film olan Elly Hakkında (Darbareye Elly) vizyonda. Birçokları Asghar Farhadi’nin son filmi sanarak gidiyor sinemaya. Gerçi bu tür filmlere gidenlerin sayısı bir elin parmaklarını geçmez ama yine de hatırlatmak lazım. ‘Elly Hakkında’ başarılı bir İran filmidir ve Asghar Farhadi’nin eski bir çalışmasıdır. 

Filmin gizemli bir öyküsü var. Uzun yıllar Almanya’da çalıştıktan sonra İran’ı ziyaret etmek isteyen Ahmed, üniversitedeki eski arkadaşlarıyla buluşarak Hazar Gölü’nün kıyısındaki yazlık bir evde bir araya gelir. Gruptaki kadınlardan Sepideh, kızının anaokulu öğretmeni Elly’yi de bu buluşmaya davet eder. Elly, Sepideh dışında kimseyi tanımadığı halde bu daveti kabul etmiştir. Öğretmen olmasının dışında hakkında hiçbir şey bilmediğimiz Elly, bu köhne yazlık evde yaşanacak olan 3 sancılı günün de sebebi ve öznesidir. Gerçekte Elly kimdir? Hiç tanımadığı bu insanların arasında ne işi vardır? Sepideh’nin gizli amacı nedir?

İran filmlerine özgü sosyal-gerçekçi dili en usta biçimde ele alan ve artık dünyaca tanınan Farhadi, bir Oscar fatihi olarak biliniyor ve seviliyor. Bu film, daha öncekiler ve sonradan gelecek olanlar arasında bir dönemeçte. Aynı zamanda bir olgunluğun da başlangıcı. Kendi toplumunun sınıfsal yapısını kişisel ayrıntılarla bir araya getiren özgün dilinin de yetkin bir örneği. Farhadi, Avrupa sinemasındaki yeni dalga hareketine benzer bir akımla İran’a özgü kişisel bir devrim yaratmıştır. Üstelik bunu sadece sinema yapma özgürlüğünü elde etmek için değil, kendi kişisel sanatını gerçekleştirmek için kullanmıştır. Bu açıdan bakıldığında popüler bir kimlik sayılır. Hollywood için çekici görünen stili kadar evrensel konulara diyalogta getirdiği akılcı yenilikle de anılmaktadır. Elly Hakkında, onun bu yolda attığı ilk büyük adımdır. Beyaz perdeye attığı ilk imzadır.

Bir Ayrılık, Geçmiş ve Satıcı gibi kusursuz üç filmin yanına rahatça koyabileceğiniz, hatta en az onlar kadar güçlü kuvvetli yapısıyla Elly Hakkında bende İtalyan Yeni Dalga’sına, oradan da Michelangelo Antonioni ustanın L’avventura filmine doğru çağrışımlar ve titreşimler yarattı. Bir grup arkadaş toplanıp bir yere gider ve sonra bir kadın kaybolur. Her iki filmdeki sinopsis bu cümle ile başlasa da benzerlikten kastettiğim bu değil aslında. Güçlü yönetmenlere özgü sinemadan, sinemayı güçlü yapan yönetmenlerden bahsediyorum. Antonioni’nin kapalı ve derin üslubu bir nevi kabuk değiştirip daha konuşkan bir yapıya evrilmiş gibi. Gizemi aydınlatmaya çalışırken ilişkilerin de aydınlandığı dolaylı bir yapı. Yeni Dalga’da en üstün biçimde karşımıza çıkan ve daha çok görsel sinema dili üzerinde yapılan temel değişiklikler, Elly üzerinden güç kazanıyor, ilmik ilmik birbirine bağlanan sağlam düğümler gibi tüm karakterler bir bütüne hizmet ediyor ve en ufak bir sapma olmaksızın kaybolan bir kadının izini sürüyor. 

Bu müthiş egzersiz, bulmaca çözmeye benzeyen bir izleme deneyimi kadar İran’a özgü sosyal yapının da gözler önüne serildiği ibretlik bir sinema deneyimi. Namus ve ahlâk gibi kavramlar sofistike bir anlayışla, kimseyi hırpalamadan ele alınmış. Büyük iş birliğinde sonradan (Bir Ayrılık) Farhadi’ye eşlik edecek olan Peyman Moaadi, Sepideh rolüyle dudak ısırtan iç aksiyonu yüksek Golshifteh Farahani ve Ahmed’de Shahab Hosseini bu filmde de çok iyiler. Kısa ama kalıcı ifadesiyle Elly’de Taraneh Alidoosti ve diğer rollerdeki tüm bir ekip gayet başarılı.

Büyük bir yönetmenin dünyaca tanınmadan hemen önceki zamanlarından gelen bu samimi filmi izlemek, Yeni Dalga dışında bana bir şeyi daha hatırlattı. Neyi diye sormayacak mısınız? Bizi.