Popüler Sinema

Her şey Her Yerde Aynı Anda, orijinal ismi ile  “Everything Everywhere all at Once”, Daniel Kwan ve Daniel Scheinert’in çektiği, kadrosunda Michelle Yeoh, Ke Huy Quan, James Hong, Jamie Lee Curtis ve Stephanie Hsu' nun bulunduğu, son günlerde üzerine bir çok farklı yorum yapılan son filmi. 8 Nisan itibari ile Türkiye’de gösterime giren film, 9 Eylül itibari ile Netflix’te gösterime girmesi ile yeniden konuşulmaya başlandı. 

Film, Evelyn isimli bir kadının, kocası, kızı ve Çin’den gelen babası ile birlikte, işlettikleri çamaşırhaneye gelen vergi borçları için, vergi dairesine görüşmeye gitmesi ile başlıyor. Vergi dairesinin asansöründe beklenmedik bir şekilde kocası Waymond’un başka bir evrenden gelen versiyonunun, ona çoklu evrenler ve diğer evrenlerdeki Evelyn benlikleri arasında geçiş yapabileceğini söylemesi ile Evelyn için kendini keşfetmeye yönelik farklı bir kapı açılıyor.  Bu farkındalık ile hareket eden Evelyn, hiç bitmeyen bir aksiyon filminin içine düşmüş gibi mücadele ederken, aslında vergi borcundan çok daha büyük bir sorun olduğunu fark ediyor. Aralarında bir anlamda toksik denilebilecek bir ilişki olan kızı Joy’un, farklı evrenlerde bir sürü Joy olarak “her şeyi yaşadığının” farkında olduğunu anlıyor. Ne yazık ki Joy’un bu deneyimi, ona bilgelik ve keyif vermek yerine, onda bir boşluk ve hiçlik duygusu oluşturarak dev bir  “bagel” yaratmasına ve onun içine  girerek yok olmak istemesine yol açıyor. Bunu engellemeye çalışan Evelyn, bu esnada kocası ve diğer insanlar ile olan ilişkisini de gözden geçirmek durumunda kalıyor. Film 3 ayrı bölüme ayrılmış durumda ve ilk bölüm olan “Everything” (her şey), Evelyn’e odaklanırken ikinci bölüm “Everywhere” (Her yerde) kızı Joy’un hikayesinin daha ön plana çıktığı bir bölüm olarak görülüyor. Üçüncü bölüm “All At Once” (aynı anda) ise, Evelyn’in kocası Waymond’un hayata bakış açısına dikkat çekilen bir bölüm olarak karşımıza çıkıyor.

Filmin dikkat çeken diğer yönü, biçim ve içerik uyumu.  Film anlatmak istediği hikayeyi, Z kuşağının bir çok davranış modeli ile birlikte, sanki Z kuşağından biri üretmiş ve o kuşağa aktarır gibi veriyor. Film, ilk andan itibaren dikkatimizi çeken hızlı kesmeler, farklı kadraj kullanımları, parçalı hikaye anlatımı ile alışkın olduğumuz anlatım biçimlerinden ayrılıyor. Hatta filmin, paralel evrenler, evrenler arası sıçramalar gibi günümüz bilim insanlarının ilgisini çektiği kadar, hikaye anlatıcılarının da ilgi duyduğu ve tema olarak kullandığı konulara ilişkin çekilen filmler ile, ironi yolu ile bağlantı kuran bir yapısı olduğu görülmekte. Z kuşağının, yeniden üretimlere katılma isteği, karşımıza metinlerarasılığın kilit kavramlarından, pastij, parodi gibi bir çok yöntem ile birçok yerde, hatta filmdekine benzer olarak “her yerde” karşımıza çıkmakta. Her şey Her Yerde Aynı Anda da, daha önce çekilmiş kült filmlerin parodisini yapar gibi gözükürken, bir yandan farklı anlatım tekniği ile diğerlerinden farklılaşıyor. Hikayeye katılan mizah unsurları ile birlikte filmin türü, komedi öğeleri de içeren bir bilimkurgu parodisine dönüşüyor ki bence hikayenin bu kısmı, yeni izleyicilerin üretim modelleri ile kurduğu benzerlik açısından oldukça önemli.  

Evelyn’in evrenler arasında dolaşması bize yeni hikaye anlatım tekniklerinden fictional cross over, yani bir anlatı karakterinin başka anlatılar içinde yer almasını anımsatır şekilde. Bir filmin içerisinde birçok film ve karakter izlermiş gibi olurken aynı zamanda bir sürü metinlerarası gönderme ile karşılaşıyoruz. Bu da günümüz izleme alışkanlıklarında var olan ikincil ekran kullanımı gibi eylemleri bir kenara bırakmamızı ve dikkatimizin dağılmasına fırsat vermeden anlatıya odaklanmamızı kolaylaştırıyor.

Film anlatısı içerisinde evrenler arası geçiş yaparken ara ara gördüğümüz, ağlar ile birbirine bağlı ekran görüntüsü, günümüzde bize alışkın olduğumuz network (ağ kurma) ve her şeyin çevrim içi ağlar ile birbirine bağlı olduğu evrenin bir benzeri. Bu da akıllara metaverse ve benzeri evrenlerin hayatımıza girmesi ile, aslında bir nevi bizlerinde evrenler arası sıçrama yapan kişiler haline geldiğimizi getiriyor. 

İletişim biçimlerindeki değişim ve sosyal-kültürel pratiklerimiz arasında kurulan paralellik, hikaye anlatma yöntemlerini de günden güne değiştirmekte ve çeşitlendirmekte. Hedef kitlesinin anlayacağı dilden konuşan bu film, dikkati kolay dağılan, birçok uyaran ile karşı karşıya olan izleyicinin dikkatini çekmeye yönelik “Mind game films” olarak da tanımlanan anlatılara güzel bir örnek teşkil etmekte.  Yeni dönemin iletişim modellerini kullanarak, o dili geliştiren oluşturan ve anlayan kuşağa yönelik üretildiğini söylemenin mümkün olduğu filmi, bu yönü ile mesafeli yaklaşanlar olduğu kadar, yeni bir matrix benzeri tanımlamalar ile kült mertebesine koyanlar da var.  

Günümüz toplumuna eleştiri içeren göndermeler de barındıran film, Her şeyi Her Yerde Aynı Anda yaşamamıza olanak sağlayan teknolojiler ve değişen yaşam biçimimizin aslında nasıl bir etkisi olabileceğini, geçmiş güzellemesi yapmadan, yeni bir yol /yollar önererek gösteriyor. Bu bağlamda, filmin, hedef kitlesini, yeni iletişim diline aşina olan Z kuşağı olduğu kadar, bilim kurgu sevenler, çoklu evrenler, mekan ve zamanlara arası sıçramalar gibi konuları ele alan, yeni medyayı aktif kullanan ve hatta üretimlere katılan izleyiciler olarak tanımlamak mümkün.